Na pojawienie się atopowego zapalenia skóry mają wpływ zarówno czynniki genetyczne (np. predyspozycje do atopii i inne dolegliwości alergiczne), jak i styl życia (np. żywność, alergeny w powietrzu, czynniki zakaźne, noszona odzież, stres), a także czynniki zewnętrzne, które wpływają na szczelność bariery ochronnej skóry.
Najczęstszą postacią choroby jest dziecięce zapalenie skóry (u dzieci poniżej 2 lat), które rozpoczyna się w wieku około 3 miesięcy i objawia się wysypką na policzkach. Zapalenie najpierw objawia się w formie rumienia (zaczerwienienia), wydzielin, pęcherzyków grudkowych lub wysięku (obszary sączące się), a następnie w dotkniętych objawami miejscach pojawiają się strupki, którym towarzyszy intensywne swędzenie. Świąd wywołuje ogromny dyskomfort i problemy z koncentracją, a także ze snem.
Inną postacią tej choroby jest młodzieńcze zapalenie skóry (u dzieci powyżej 2 lat), które może pojawić się samodzielnie lub jako kontynuacja dziecięcego zapalenia. Zmiany są łagodniejsze, pojawiają się szczególnie w obszarach zgięć (np. w zgięciach łokci, kolan, w fałdach szyi, na dłoniach i nadgarstkach, na plecach) i rozwijają się w postaci łusek z tendencją do lichenizacji, rumienia lub swędzenia. Suchość (rogowacenie) skóry jest objawem stałym i wymaga stosowania określonych kremów.
U nastolatków i dorosłych przypadki atopowego zapalenia skóry stanowią niewielki odsetek (mniej niż 10%). W tej grupie schorzenie charakteryzuje się ogólnie resztkowymi objawami (najczęściej obejmującymi dłonie i powieki) i intensywną suchością skóry.
Niskie temperatury i mała wilgotność powietrza zimą stanowią główny czynnik powodujący zaostrzenie atopii. Skóra staje się nagle bardzo sucha, a bariera ochronna ulega uszkodzeniu. Często dochodzi również do nadkażeń bakteryjnych. W takim przypadku potrzebne są miejscowe antybiotyki i specjalistyczne leczenie.
W związku z tym bardzo ważne jest, aby zimą pamiętać o codziennym stosowaniu emolientów – bez żadnych przerw. Zalecane są również krótkie prysznice w letniej, a nie gorącej wodzie. Zbyt ciepła woda może zwiększyć przesuszenie skóry. Istotne są również odpowiednie środki do mycia – bez mydła.
Gdy wychodzimy z domu, ważne jest, aby ograniczać wpływ zimna na skórę – należy zawsze zakładać rękawiczki i szalik, pamiętać o odzieży z naturalnych włókien oraz stosowaniu kremów emolientowych na twarz, która również jest narażona na szkodliwy wpływ zimna.
Dermatolog proponuje odpowiednie leczenie w zależności od stadium zmian, wyglądu klinicznego i objawów. Schemat leczenia zazwyczaj obejmuje stosowane miejscowo kortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny, ogólnoustrojowe leki przeciwhistaminowe podawane w celu złagodzenia świądu, a także emolienty. Konieczna jest dobra współpraca między pacjentem a lekarzem i stosowanie się do zaleceń specjalisty, aby zapewnić sobie maksymalną skuteczność terapii. Czas leczenia określa się na podstawie przebiegu zmian. Ze względu na podatność skóry atopowej na podrażnienia, dla uzyskania dobrych efektów leczenia ważne jest osiągniecie stabilności sensorycznej pacjenta i kontrolowanie błędnego koła swędzenia-drapania.
Z czasem trwania leczenia okresy zaostrzenia wywołane czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi będą coraz rzadsze. Ostatecznie głównym celem będzie utrzymanie spójności bariery ochronnej skóry na optymalnym poziomie, co zapewni codzienna pielęgnację emolientami. Codzienne stosowanie emolientów pozwoli uniknąć zaostrzenia dolegliwości i leczenia kortykosteroidami.
W przypadku ciężkiej, odpornej na leczenie postaci atopowego zapalenia skóry współczesna medycyna stosuje terapie systemowe nowej generacji, aby zmniejszyć objawy choroby.
„Na podstawie swojego doświadczenia w leczeniu AZS mogę potwierdzić, że duża wiedza na temat atopii i stosowanie się do zaleceń lekarskich to klucz do zmniejszenia częstotliwości okresów zaostrzenia choroby, polepszenia ogólnego stanu pacjenta i poprawy jakości życia całej rodziny”.
dr Andreea Rotaru
Autor: dr Andreea Rotaru – lekarz dermatolog