ZNACZENIE DIETY W AZS

Znaczenie diety w chorobach skóry to temat budzący sporo kontrowersji. Około 90% rodziców dzieci z AZS jest przekonanych, że ich dziecko ma alergię pokarmową. To właśnie ze spożyciem danego pokarmu wiążą oni pogorszenie stanu skóry dziecka. Niejednokrotnie wprowadzają restrykcyjne diety eliminacyjne, które jednak nie przekładają się na stan kliniczny dziecka. Tymczasem badania wykazują, że faktyczne uczulenie na pokarmy występuje zdecydowanie rzadziej. Nie zawsze przyczyną pogorszenia stanu skóry jest reakcja alergiczna i dlatego nie powinno się jednoznacznie klasyfikować obrazu klinicznego jako alergiczny bez poparcia wstępnych podejrzeń odpowiednio dobranymi badaniami diagnostycznymi.

Alergia pokarmowa

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej należy przeprowadzić dokładną analizę danych uzyskanych w badaniu podmiotowym, uzupełnić ją ewentualnie o odpowiednio skomponowane badania diagnostyczne w zakresie alergii oraz koniecznie ustalić faktyczny związek ekspozycji na uczulające pokarmy z występowaniem lub zaostrzeniem się zmian zapalnych skóry. Takie podejście istotnie zmniejsza ryzyko nieuzasadnionego wprowadzania restrykcyjnych diet eliminacyjnych.

Alergia pokarmowa to zespół niepożądanych objawów wynikających z reakcji immunologicznych, występujących po spożyciu uczulających pokarmów. Objawy kliniczne mogą pojawić się natychmiast po ekspozycji na dany pokarm (reakcje IgE-zależne) lub z opóźnieniem (reakcje komórkowe). Wszystkie inne odmiany reakcji wywołanych przez pokarmy, które nie są zależne od układu immunologicznego, określa się jako „niealergiczną nadwrażliwość pokarmową”.

ZNACZENIE DIETY W AZS

Alergia pokarmowa dotyczy 3-8% dzieci i 2-4% dorosłych, przy czym występuje ona częściej u osób cierpiących na choroby atopowe niż u osób zdrowych. Według niektórych badaczy dotyczy ona nawet u 35% dzieci z obciążonym wywiadem atopowym. Uważa się również, że alergia pokarmowa bywa najwcześniejszym objawem atopii i pierwszym etapem tzw. marszu alergicznego.

Produkty najczęściej uczulające:

Najczęściej uczulają białka mleka krowiego, białka jaj kurzych, orzechy (zwłaszcza ziemne), pszenica, nasiona soi oraz owoce morza.

ZNACZENIE DIETY W AZS

Wraz z dojrzewaniem układu immunologicznego i pokarmowego obserwuje się wygasanie nadwrażliwości na niektóre pokarmy. Najczęściej następuje to między 3 a 8 rokiem życia. Jest to zjawisko tzw. wyrastania z alergii pokarmowej. Proces ten polega na stopniowym ustępowaniu objawów alergii pokarmowej u dzieci wraz z wiekiem oraz zdecydowanej przewadze alergii powietrznopochodnej w kolejnych okresach życia chorych na AZS.25 Wyjątkiem jest alergia na białka zawarte w orzeszkach ziemnych – ustępuje ona w zaledwie ok. 20% przypadków.

ZNACZENIE DIETY W AZS

Zmiany skórne stanowią relatywnie częsty objaw alergii pokarmowej. W ok. 30% przypadków skóra jest jedynym narządem objętym reakcją alergiczną. W pozostałych przypadkach manifestacja kliniczna ma charakter wielonarządowy. Zmiany skórne mogą wynikać również z reakcji pseudoalergicznych, za których wystąpienie odpowiedzialne są konserwanty, dodatki zapachowe, koloryzujące itd. dodawane do produktów spożywczych. Reakcje pseudoalergiczne u dzieci wywołują zazwyczaj cukierki, kolorowe galaretki, budynie, żelki i barwione napoje gazowane.

ZNACZENIE DIETY W AZS

Wprowadzenie diety eliminacyjnej:

Problem alergii pokarmowej u dzieci chorych na AZS nadal jest tematem wielu kontrowersji oraz dyskusji. Samo uczulenie IgE-zależne potwierdzone na podstawie wyników badań alergologicznych nie powinno stanowić podstawy do wdrożenia restrykcyjnej diety eliminacyjnej. Uczulenie musi być udokumentowane obserwacją objawów chorobowych, które występują po spożyciu podejrzanego pokarmu. Bez tego nie należy wprowadzać diety eliminacyjnej. Nowe obserwacje i wyniki badań wskazują bowiem, że ograniczenia dietetyczne oraz opóźnione wprowadzanie poszczególnych produktów pokarmowych do diety dziecka mogą wręcz zwiększać ryzyko rozwoju uczulenia na poszczególne alergeny pokarmowe.

ZNACZENIE DIETY W AZS

Dieta eliminacyjna znajduje swoje zastosowanie zazwyczaj w przypadku alergii pokarmowej u osób z AZS prezentujących ciężki przebieg choroby, w przypadku których spożycie uczulającego produktu prowadzi do nasilenia świądu skóry, obrzęku lub wysiewu zmian skórnych o morfologii wyprysku. Obrzęk, wysiew bąbli pokrzywkowych oraz świąd skóry pojawiają siẹ natychmiast po spożyciu uczulającego pokarmu, podczas gdy nasilenie objawów wyprysku atopowego może mieć miejsce nawet po 24 godzinach od ekspozycji na uczulający antygen. Trudno jest wówczas jednoznacznie wypowiedzieć siẹ na temat przyczynowego znaczenia ekspozycji na alergen pokarmowy w zaostrzeniu stanu zapalnego skóry. Stąd też potwierdzenie klinicznego znaczenia uczulenia na pokarmy w AZS, zwłaszcza u małych dzieci, wymaga przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki, zanim podjęte zostaną wszelkie manipulacje dietetyczne.

Diagnostyka alergii pokarmowej

Podstawą diagnostyki jest prawidłowo przeprowadzone badanie podmiotowe. Pomocna okazać się może analiza dzienniczka, który powinien być prowadzony przez pacjenta lub opiekunów, zawierającego dokładne dane na temat spożytych posiłków i ewentualnych objawów niepożądanych.

Europejska Akademia Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI) zaleca rozpoznanie alergii pokarmowej i wprowadzenie diety eliminacyjnej po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki. Wstępny etap obejmuje wykonanie skórnych testów punktowych (skin prick test – SPT), oznaczenie całkowitego poziomu IgE (cIgE) oraz poziomu antygenowo swoistych IgE (asIgE), wykonanie atopowych testów płatkowych (atopy patch test – APT), natychmiastowych ekspozycyjnych testów pokarmowych (skin application food test – SAFT) oraz testów prick – by – prick.

Wyniki opisanych powyżej testów powinny być potwierdzone poprzez przeprowadzenie doustnej próby prowokacyjnej (najlepiej w warunkach próby podwójnie ślepej) z podejrzanym pokarmem. Produkty podejrzane o wywołanie objawów należy wyeliminować z diety na 7 – 14 dni przed próbą prowokacyjną, która polega na podawaniu pokarmu w stopniowo zwiększanych dawkach. Doustne próby prowokacyjne powinny być prowadzone w specjalistycznych ośrodkach klinicznych dysponujących odpowiednim zapleczem medycznym.

Profilaktyka alergii pokarmowej

W zapobieganiu objawom AZS, bardzo dużą rolę odgrywa unikanie uczulających alergenów i czynników mogących prowadzić do zaostrzenia stanu dermatologicznego.
Ze względu na brak skutecznej metody terapii przyczynowej AZS, coraz większą rolę przypisuje się pierwotnej profilaktyce alergii, która ma na celu opóźnienie wystąpienia pierwszych objawów oraz nasilenia choroby, jak również ograniczenie postępu marszu alergicznego. W ramach pierwotnej profilaktyki zaleca się karmienie piersią do 4-6 miesiąca życia. Mleko matki zawiera czynniki, które działają przeciwbakteryjnie i stymulują rozwój prawidłowej flory bakteryjnej. Pokarmy stałe o słabych właściwościach alergennych najlepiej wprowadzać pomiędzy 4, a przed ukończonym 6 miesiąca życia.

Istnieją sprzeczne dane na temat opóźnionego wprowadzenia pokarmów potencjalnie alergizujących, takich jak ryby i jaja. Nowe pokarmy należy wprowadzać pojedynczo, w odstępach 2-3 dniowych, obserwując reakcję dziecka na nowy produkt. Z całą pewnością nie zaleca się diety eliminacyjnej w czasie ciąży i karmienia piersią, gdyż nie ma rzetelnych dowodów, które potwierdzałyby skuteczność takiego postępowania.

prof. dr hab. Magdalena Czarnecka-Operacz
dr n. med. Anna Sadowska – Przytocka
Katedra i Klinika Dermatologii oraz
Pracownia Diagnostyki Chorób Alergicznych,
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

WIĘCEJ NIŻ EMOLIENT

Poznaj Atoderm Intensive
Baume
i pozostałe produkty

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ